Dr Eleni Peraki ENT Athens Paros Ear Baby

Τι ακούν τα αυτάκια του;

Όλα όσα θα θέλατε να μάθετε για την ανατομία του πιο ευαίσθητου αισθητήριου οργάνου του μωρού σας και τη λειτουργία του.

Dr Eleni Peraki ENT Athens Paros Ear BabyΑλήθεια, μπορεί το μωρό να ακούει από την εμβρυική ηλικία του;
Και πώς μπορεί να ελεγχθεί η ακοή αργότερα στη νεογνική και βρεφική ηλικία;
Πώς μπορείτε να προστατεύσετε τελικά τα αυτάκια του;

Οι απαντήσεις στο κείμενο που ακολουθεί:

Το αυτί δεν είναι μόνο το βασικό αισθητήριο όργανο της ακοής όλων, μικρών και μεγάλων, αλλά και το όργανο της ισορροπίας του σώματός μας. Σημαντική προϋπόθεση για την κατανόηση της λειτουργίας του, αποτελεί η ανατομία του. Το αυτί αποτελείται από τρία μέρη:

α) το έξω αυτί το οποίο απαρτίζουν το πτερύγιο, ο εξω ακουστικός πόρος και ο τυμπανικός υμένας,
β) το μέσο αυτί, κοιλότητα όπου βρίσκονται τα τρία ακουστικά οστάρια,
γ) το έσω αυτί (ονομάζεται και λαβύρινθος λόγω της δαιδαλώδους κατασκευής του) όπου βρίσκονται ο κοχλίας, η αίθουσα και η αρχή του ακουστικού νεύρου.

Η λειτουργία του αυτιού που καταλήγει στο μεγαλειώδες αποτέλεσμα της ακοής μας είναι μια διαδικασία εξαιρετικά λεπτή και πολύπλοκη. Τα ηχητικά κύματα μέσω του έξω ακουστικού πόρου φτάνουν στον τυμπανικό υμένα και τον θέτουν σε δόνηση. Στη συνέχεια αναλαμβάνουν …δράση τα ακουστικά οστάρια τα οποία μεταβιβάζουν τη δόνηση στο έσω αυτί. Εκεί οι ήχοι μετατρέπονται σε ηλεκτρικά δυναμικά τα οποία μέσω του ακουστικού νεύρου μεταφέρονται στον εγκέφαλο. Στο σημείο αυτό εμείς αντιλαμβανόμαστε τον ήχο και όπως λέμε «ακούμε».

Με τον όρο «φυσιολογική ακοή» δεν εννούμε όμως απλά ότι ακούμε τους ήχους, αλλά όπως διευκρινίζει η ειδικός κυρία Περάκη ότι «συγχρόνως  καταλαβαίνουμε και τη σημασία των ήχων. Αυτή η επεξεργασία του ήχου γίνεται στον εγκέφαλο και είναι κάτι που αναπτύσσεται σταδιακά». Για την ακρίβεια, όταν γεννιόμαστε ό,τι ακούμε είναι απλώς άγνωστοι και αδιευκρίνιστοι θόρυβοι, και στη συνέχεια αποκτούμε την ακοή αντιλήψεως.

Το όργανο της ακοής αναπτύσσεται από την ενδομήτρια ζωή μας. Τα αυτάκια του εμβρύου αρχίζουν άλλωστε  να σχηματίζονται νωρίς νωρίς, από την τρίτη κιόλας εβδομάδα της κύησης, και αποκτούν την τελική μορφή τους την 30η εβδομάδα.

Η κατάκτηση της ακοής

Από τη στιγμή της γέννησης και μέχρι τον 3ο μήνα, το βρέφος ακούει τις ομιλίες και γενικά τους ήχους στο περιβάλλον του και αντιδρά σε αυτά τα ακουστικά ερεθίσματα αλλά δεν τα κατανοεί, όλα δηλαδή ηχούν στα αυτάκια του ως ακατάληπτοι θόρυβοι. Από τον τέταρτο-έκτο μήνα και μετά όμως αρχίζει να αναπτύσσει την ακοή αντιλήψεως. Αντιλαμβάνεται δηλαδή ότι οι ήχοι έχουν σημασία και μπορεί πλέον να εντοπίζει την πηγή του ήχου, να καταλαβαίνει από που προέρχεται ο ήχος και να στρέφει το κεφάλι του προς αυτόν. Με την πάροδο του χρόνου το μωρό καταλαβαίνει ακόμη περισσότερα, ότι δηλαδή ο ήχος χρησιμοποιείται για επικοινωνία. Και όταν σβήσει το πρώτο του κεράκι αρχίζει να μιμείται, δηλαδή να λέει ό,τι ακούει, κατακτώντας έτσι τις δύο άρρηκτα συνδεδεμένες λειτουργίες που διακρίνουν τον άνθρωπο, την ακοή και την ομιλία.

Το μωρά τρελαίνονται για τα ακουστικά ερεθίσματα που του δίνουν οι γονείς του. Κι αυτό είναι κάτι που ενδεχομένως δεν χρειάζεται να σας το πουν οι ειδικοί, σας το έχει πει ήδη το ένστικτό σας. Γι αυτό και σεις του μιλάτε, του τραγουδάτε, του διαβάζετε, γενικά καλλιεργείτε τον δικό σας κώδικα επικοινωνίας μαζί του, από τις πρώτες κιόλας ημέρες της ζωής του. Τους πρώτους μήνες το τίναγμα, το ξάφνιασμα του μωρού ή το σφίξιμο των ματιών του σε κάποιο δυνατό ήχο, πχ στο απότομο κλείσιμο της πόρτας ή το χτύπημα των χεριών σας, είναι ενδείξεις καλής ακοής. Από τον 6ο μήνα και μετά πρέπει το μωρό να στρέφει το κεφάλι προς την πηγή του ήχου. Το αργότερο μέχρι τον 8ο μήνα το μωρό πρέπει να έχει δώσει δείγματα ότι ακούει. Πρέπει λοιπόν να είστε παρατηρητικοί ωστε να έχετε σαφή εικόνα για την αίσθηση της ακοής του. Τα σημάδια που πρέπει να σας κινητοποιήσουν είναι αρκετά, και σεις πρέπει να τα καταγράφετε με ιδιαίτερη προσοχή και να ενημερώνετε τον παιδοΩΡΛ. Αμέσως μόλις υποψιαστείτε ότι κάτι δεν πάει καλά, πρέπει να το αναφέρετε στον γιατρό. Μην περιμένετε να δείτε πώς θα εξελιχθεί η κατάσταση, διότι έτσι μπορεί να χάνετε πολύτιμο χρόνο.

Dr Eleni Peraki ENT Athens Paros Ear Baby

Ανησυχητικές ενδείξεις

Σύμφωνα με τα στοιχεία της διεθνούς βιβλιογραφίας, η συχνότητα της βαρηκοϊας στα νεογνά είναι 3-4%ο, ενώ της κώφωσης γύρω στο 1%ο. Ωστόσο, οι ειδικοί τονίζουν σήμερα πόσο σημαντικό είναι να ανιχνεύεται το όποιο πρόβλημα από τις πρώτες κιόλας εβδομάδες και να αντιμετωπίζεται έγκαιρα –η αντιμετώπιση έχει τεράστια σημασία για την ανάπτυξη της ομιλίας αλλα και για τη νοητική και ψυχική εξέλιξη των παιδιών.

Μέχρι την ηλικία των 3-4 μηνών η μόνη ένδειξη φυσιολογικής ακοής είναι το τίναγμα σε κάποιο δυνατό ήχο πχ αν «βροντήξει» η πόρτα. Η στροφή της κεφαλής στην ηχογόνο πηγή αναμένεται μετά τον έκτο μήνα. Γενικά αν μέχρι την ηλικία των 2 ετών το παιδί δεν έχει αρχίσει να λέει λεξούλες και να ανταποκρίνεται σε εντολές πρέπει να εξετασθεί από παιδοΩΡΛ. Ξέρετε βέβαια ότι το κάθε παιδί έχει δικούς του ρυθμούς ανάπτυξης, αλλά σε γενικές γραμμές πρέπει να μην υπάρχει μεγάλη χρονική απόκλιση από τους βασικούς ρυθμούς της γλωσσικής εξέλιξης των παιδιών. Πρέπει, για παράδειγμα, στην ηλικία των 15 μηνών να λέει τουλάχιστον «μαμά», «μπαμπά»,  και στους 18 μήνες να λέει άλλες τέσσερις με πέντε λεξούλες καθαρά. Στα δυόμισυ χρόνια του πρέπει να μπορεί να κάνει προτάσεις με δύο τρεις λέξεις.

Ομάδες υψηλού κινδύνου

Κάποια παιδιά έχουν αυξημένη πιθανότητα να παρουσιάσουν κάποιο πρόβλημα στην ακοή τους. Σε αυτά επιβάλλεται ο έλεγχος της ακοής από τις πρώτες κιόλας ημέρες της ζωής τους, προτού φύγουν από το μαιευτήριο για το σπίτι τους. Πρόκειται για τις εξής περιπτώσεις:

  • παιδιά τα οποία έχουν κληρονομική οικογενειακή επιβάρυνση, δηλαδή κάποιος στενός συγγενής τους έχει βαρηκοία. Πρόσφατα μάλιστα οι επιστήμονες ανακάλυψαν ένα γονίδιο (κωδικοποιεί μια πρωτεϊνη του ανθρώπου, την κονεξίνη 26) το οποίο ανιχνεύθηκε μεταλλαγμένο σε βαρήκοα  άτομα. Η συγκεκριμένη μετάλλαξη ενοχοποιείται για την εμφάνιση της βαρηκοίας. Το σημαντικό είναι ότι το μεταλλαγμένο γονίδιο μπορεί να ανιχνευθεί στο αίμα του εμβρύου, γεγονός που μπορεί να συμβάλει αποτελεσματικά στην έγκαιρη αντιμετώπιση κάποιων μορφών κληρονομικής βαρηκοϊας
  • σε ομάδα υψηλού κινδύνου ανήκουν και τα παιδιά των οποίων η μητέρα έχει νοσήσει από ερυθρά και άλλες λοιμώξεις κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης
  • παιδάκια που όταν γεννήθηκαν εμφάνισαν πολύ υψηλό ίκτερο με τιμή χολυρεθρίνης στον ορό μεγαλύτερη των 20.
  • τα πρόωρα και ελλιποβαρή μωράκια –όσα γεννήθηκαν με βάρος μικρότερο από 1500 γραμμάρια
  • σε περιπτώσεις που δημιουργήθηκε επιπλοκή στον τοκετό, πχ παράταση του τοκετού ή τραυματισμός κατά τη διάρκειά του στο κεφαλάκι του μωρού
  • τέλος, σε περιπτώσεις που η μητέρα έχει λάβει ωτοτοξικά φάρμακα στη διάρκεια της κύησης όπως πχ στρεπτομυκίνη.

Τι εξετάζουν οι ειδικοί

Dr Eleni Peraki ENT Athens Paros Ear Baby

Σήμερα ενισχύεται με ολοένα περισσότερα μέσα το «οπλαστάσιο» των ειδικών ΩΡΛ προκειμένου αυτοί να διαγιγνώσκουν εγκαίρως τα πιθανά προβλήματα ακοής στα παιδιά. Όπως μας εξηγεί η κυρία Περάκη, «εφαρμόζεται, για παράδειγμα, μια σημαντική  μέθοδος ελέγχου ακοής στα νεογνά, οι μετρήσεις των  ωτοακουστικών εκπομπών. Πρόκειται για μια απλή, σύντομη, ακίνδυνη και χαμηλού κόστους εξέταση, η οποία δίνει ασφαλείς ενδείξεις φυσιολογικής ακοής σε ποσοστό μεγαλύτερο από 98%. Σε όλες τις προηγμένες χώρες η εξέταση αυτή εφαρμόζεται υποχρεωτικά σε όλα τα νεογνά πριν την έξοδο από το μαιευτήριο και το στόχος όλων των ΠαιδοΩΡΛ είναι να καθιερωθεί στην χώρα μας και στα Δημόσια Μαιευτήρια (σε αρκετά ιδιωτικά ήδη εφαρμόζεται).  Σε περίπτωση που δεν καταγράφεται παρουσία ωτοακουστικών εκπομπών στο νεογέννητο, ο ειδικός υποδεικνύει  συστηματική παρακολούθηση του μωρού και περαιτέρω εξετάσεις σε μεταγενέστερο χρόνο». Άλλες εξειδεικυεμένες μέθοδοι για την διάγνωση πιθανών προβλημάτων ακοής είναι η παιχνιδοακουομετρία, η τυμπανομετρία, ο προσδιορισμός των ηχητικών αντανακλαστικών, η μέθοδος των προκλητών δυναμικών εγκεφαλικού στελέχους. Οι μέθοδοι αυτές εφαρμόζονται σε συνάρτηση με την ηλικία του παιδιού και τη νοητική του κατάσταση, επιτρέποντας τελικά στον ειδικό να προσδιορίσει τη βλάβη και το είδος της βαρηκοϊας.

Θεραπευτική αντιμετώπιση

Όταν μπει η υποψία της νευροαισθητήριου βαρηκοΐας κατά την γέννηση με την αρνητική απάντηση στην εξέταση των ωτοακουστικών εκπομπών και επιβεβαιωθεί στους 6 μήνες με τα προκλητά δυναμικά αμέσως πρέπει να εφαρμοσθεί ακουστικό βαρηκοΐας. Από εκεί και πέρα ανάλογα τον βαθμό της βαρηκοΐας ή θα παραμείνει το ακουστικό (μετρίου βαθμού βαρηκοΐες) ή στην ηλικία του έτους θα γίνει η επέμβαση της τοποθέτησης του κοχλιακού εμφυτεύματος (μεγάλου βαθμού).

Μέτρα …προστασίας

Τα αυτάκια των παιδιών είναι από τα πιο ευαίσθητα όργανα του σώματός τους. Και η καλή ακοή εξαρτάται αφενός από την έγκαιρη διάγνωση κάποιων παθήσεων της βρεφικής και παιδικής ηλικίας, όπως πχ η ωτίτιδα, και τη σωστή αντιμετώπισή τους, όσο και από την καθημερινή σωστή φροντίδα των αυτιών. Τι μπορείτε να κάνετε:

  • Αποφύγετε τον καθαρισμό των αυτιών με μπατονέτες. Μετά το μπάνιο αρκεστείτε στο σκούπισμα των αυτιών εξωτερικά με την πετσέτα
  • Κατά το λούσιμο προσέχετε να μην μπαίνει νερό στα αυτάκια του –δεν είναι τόσο εύκολο αλλά τουλάχιστον προσπαθείστε το
  • Αν διαπιστώσετε ότι τα αυτάκια του παιδιού έχουν κυψελίδα, κοινώς λεγόμενο κερί, μην δοκιμάσετε να την απομακρύνετε μόνη σας. Οι μπατονέτες μπορεί να την σπρώξουν πιο μέσα στο εσωτερικό του αυτιού, και τελικά να χρειαστεί η επέμβαση του ιατρού για να καθαρίσει το αυτί
  • Έχετε το νου σας, ιδίως τα πρώτα χρόνια του παιδιού, μήπως εντοπίσετε κάποιο …αντικείμενο μέσα στο αυτάκι του, καθώς πρόκειται για μια πρακτική προσφιλή στα παιδιά να πειραματίζονται με τις κοιλότητες ειδικά των αυτιών και της μύτης τους.

 

Της Παναγιώτας Σιγανού

Με τη συνεργασία της χειρουργού- ωτορινολαρυγγολόγου του ΩΡΛ τμήματος του μαιευτηρίου «ΙΑΣΩ» κυρίας Ελένης Δ. Περάκη

 

Tags: